S                                                                     

• scheepsbel
  Gewoonlijk een bel, doch in meer fraaie uitvoeringen een klok met versiering en opschriften.
• schachtoven                                         
  Een voor brons verouderd type bestaande uit een vuurvaste cilinder waarin afwisselend houtskool en brons werd gestapeld. Door middel van blaasbalgen kan een zodanig fel vuur tot stand gebracht worden dat het brons gaat smelten. Het vloeibare brons wordt aan de onderzijde afgetapt door een lemen prop uit de ovenmond te stoten (afsteken).
• schouder
  De overgang van de min of meer verticale flank naar de kop, het bovenste deel van de klok (afbeelding).
• schuifnootje
  Een nootje, zie afbeelding, dat door te verschuiven elke gewenste positie op de speeltrommel gegeven kan worden en zulks in tegenstelling met het vaste nootje.
• schuine hoogte
  De rechte afstand van de lip van de klok tot aan de schouder.
• secundaire slagtoon
  Ook wel bekend onder de naam slagtoonkwart omdat deze doorgaans een undeciem hoger is dan de primaire slagtoon.
• septiemklok        zie niet-octaafklok.                     
• sextklok             zie niet-octaafklok.
• sierrand
  Een repeterende ornament tussen twee horizontaal lopende sierringen rondom de bovenflank van de klok. Zie de afbeelding.
• sierring
  Een smalle verhoogde ring rondom de klok. Zie de afbeelding
• sjablone
  De houten of aluminium mal waarmee de kern of de valse klok wordt gedraaid.
• slag
  Oorspronkelijk de dikte van de slagring; later gedefinieerd als een bepaald deel van de diameter, bijvoorbeeld het vijftiende deel. Alle maten van een profiel worden in slagen uitgedrukt.
• slagring
  Het dikste deel van de klok waartegen de klepel of hamer slaat (afbeelding).
• slagtoon
  De fysiologische toonhoogtegewaarwording op het moment van aanslag van de klok. Deze toonhoogte is niet identiek met een partiaal, doch is volgens een vuistregel altijd een interval van één octaaf lager dan de vijfde partiaal het octaaf (octaafregel). In werkelijkheid is de slagtoon een periodiciteitstoon die gevormd wordt door de partialen octaaf, duodeciem en het dubbeloctaaf.
• slakken                          
  Metaaloxides en andere niet-metallische stoffen die tijdens het smelten op het bad drijven. Deze worden vlak voor het gieten verwijderd.
• slink
  Een gietfout bestaande uit niet volledig gevormde kristallen waarvan de boomstructuur duidelijk zichtbaar blijft (afbeelding).
• sluitrand
  Een schuine rand aan de onderzijde van de kern waar omheen de onderzijde van de mantel past zodat kern en mantel niet scheef ten opzichte van elkaar gepositioneerd worden. Op de afbeelding ziet men een kern met de sjablone van de valse klok.
• smeltoven       zie kroesoven, schachtoven en vlamoven.
• smeltverlies
  Het percentage brons dat tijdens het smelten en gieten verloren gaar, voornamelijk door verbranding. Het smeltverlies ligt in de orde van grootte van 4%.
• smelttemperatuur
  Temperatuur waarbij een metaal of legering smelt. Zie ook giettemperatuur.
• sordino-inrichting
  Een mechaniek op een beiaardklavier waarmee met één handeling de diepgang verminderd wordt waardoor de klokken zachter aangeslagen worden. Het systeem wordt niet meer gebruikt.                     
• speelband
  Een eindloze band van kunststof waarin gaatjes zijn geponst overeenkomstig de gewenste muziek. Zodra een gaatje een lichter passeert, wordt een stroomkring gesloten waardoor de bijbehorende elektromagnetische speelhamer bekrachtigd wordt.
• speelhamer                                             terug        
  Hamer aan de buitenzijde van de klok die vanuit de speeltrommel omhoog wordt getrokken om vervolgens als vrijvallende hamer de klok aan te slaan. Zie ook elektromagnetische speelhamer.
• speelklok             zie beiaardklok.
• speeltafel             zie beiaardklavier                             
• speeltrommel           
  Een doorgaans grote messing of gietijzeren wals (afbeelding) waarin voor elke speelhamer een baan met gaatjes is aangebracht waarin stiften, nootjes genaamd, gestoken kunnen worden (afbeelding). Zodra tijdens het draaien van de trommel een nootje de bijbehorende lichter uit het trommelklavier laat kantelen, wordt de hamer van de klok gelicht (afbeelding). Na passeren van het nootje valt de hamer op de klok, doch wordt daarbij onmiddellijk van de klok afgeduwd door een lange bladveer. Een trommelmaat, dat wil zeggen de afstand tussen twee gaatjes, wordt doorgaans door nootjes met bruggen van verschillende lengtes in achten ingedeeld (afbeelding). Die boven het gaatje is de eerste tel en heet daarom eentje. Het tweetje is een achtste verder, een drietje een kwart enz. Het achtje is zeven achtste noten van het eentje verwijderd en een achtste van de volgende trommelmaat.
• spil
  De verticale spil waaraan de om de vorm draaiende sjablone is bevestigd.
• springtrommel
  Een speeltrommel met een dubbel aantal banen waarbij het trommelklavier door één baan naar links of rechts te verspringen de banen met uitsluitend even of oneven rangnummers gebruikt. Er kan derhalve dubbel zoveel muziek op een springtrommel.
• staalstralen
  Onder hoge druk staalkorrels tegen een klok spuiten waardoor die van ongerechtigheden kan worden ontdaan, bijvoorbeeld restanten vormmaterialen. Ook worden wel slakken gebruikt. Met het oog op de gevaren voor de gezondheid is zand tegenwoordig verboden (zie zandstralen).
• stamper                                                x
  Bedoeld om vormaarde aan de stampen. Men kent twee typen. De spitsstamper is een houten of ijzeren stang met aan de onderkant een dwars geplaatst afgerond stuk ijzer. De platstamper heeft aan de onderkant een rond of vierkant plaatje ijzer. Soms ook is de stamper geheel van ijzer met aan de onderzijde een grotere cilindrische doorsnede.
• stapel
  Middenstijl van de klassieke kroon waarin het klepeloog wordt vast gegoten.
• starre luidklepel
  Een luidklepel die zich ten opzichte van de luidende klok niet beweegt.
• stembank
  Carrouseldraaibank waarop grotere klokken tijdens het stemmen worden uitgedraaid.
• stemgrafiek
  Een grafiek waarin voor een bepaalde partiaal wordt aangegeven hoeveel cents die partiaal stijgt of daalt indien aan de binnen- of buitenzijde van de klok op een bepaalde plaats brons wordt weggenomen.
• stemmen
  Door aan de binnenzijde van de klok op daartoe noodzakelijke plaatsen brons weg te draaien totdat de laagste vijf partialen het gewenste akkoord vormen. Hogere boventonen worden niet gestemd.
• stemming                                    
  De toonstructuur van een klank waarbij de afwijkingen ten opzichte van de normaaltonen in zestienden of cents worden gegeven.
• stemvork met loopgewichten
  Een stemvork met op elk been een verplaatsbaar gewicht zodat de toonhoogte van die stemvork gewijzigd kan worden. Zie de afbeelding. Op een van de benen is een schaal aangebracht. Wordt de voet van de stemvork op de klok geplaatst en de frequentie van de stemvork komt overeen met die van een van de partialen dan zal de klok in die bepaalde partiaal resoneren.
• stokkenklavier            zie beiaardklavier.
• stookgat
  De opening in de vuurhaard van de vlamoven waardoor het hout wordt geladen.
• stopbalk
  De stopbalk in de klokkenstoel voor het wisselluiden zorgt ervoor dat de klok niet de volle zwaai maakt, dus 360 graden, doch de klok afremt zodra deze op zijn kop staat.
• stopstang                                        x
  Een ijzeren staaf met aan het uiteinde een omgekeerd bevestigde ijzeren kegel. Deze wordt gebruikt om het gietkanaal gesloten te houden totdat de gietkom met voldoende brons is gevuld. Ook wordt hij wel gebruikt om ervoor te zorgen dat geen zand in de vorm valt.
• strobostemmer
  In deze toonmeter, meer bekend onder de naam strobotuner, bevindt zich een speciaal ontworpen roterend schijfje (afbeelding) dat op een willekeurige hoeksnelheid kan worden ingesteld. Neonlampen achter het schijfje gaan synchroon aan en uit in de frequentie van de toon die gemeten wordt. Zodra door wijziging van de snelheid van het schijfje het aan en uit gaan gesynchroniseerd is op de hoeksnelheid van het schijfje, zullen de daarop afgetekende figuren stil lijken te staan. Het verschijnsel bezit overeenkomst met de stilstaande spaken van een in een film bewegend rijtuig, wanneer het aantal filmopnamen per minuut hetzelfde is als het aantal voorbij draaiende spaken per minuut.
• studieklavier
  Een klavier waarop de beiaardier thuis studeert. Het is een beiaardklavier dat niet met klokken is verbonden, doch waarin als klankbron doorgaans een metallofoon is ingebouwd.
• suikerbroodmodel
  Klokmodel met sterke gelijkenis met het slanke en hoge suikerbrood.

T                                                                             

• terts             zie octaafklok.
• toetscompensatie
  Een veer onder een toets die ervoor zorgt dat de toets in rusttoestand geen tegendruk geeft.
• toetsdraad
  In de toets-klepel verbinding de draad die aan de toets is bevestigd.
• toongenerator
  Een elektrisch apparaat waarmee een wisselspanning van gewenste frequentie gemaakt kan worden.
• tractuur
  Het type mechanische verbinding tussen klavier en klepels. Zie broeksysteem en tuimelaarsysteem.
• trekmal             zie sjablone.
• trillingstijd
  De tijd in seconden voor het maken van een volledige trilling. Zie ook frequentie.
• trillingsvorm
  De wijze waarop de klokkenwand tijdens het trillen periodiek vervormt waarbij knopen en buiken de desbetreffende trilling karakteriseren.         
• tripeloctaaf
  De partiaal die in een octaafklok drie octaven boven de slagtoon ligt.
• trommelklavier
  De rij tuimelaars, lichters genaamd , voor de speeltrommel die met de speelhamers zijn verbonden.
• trommelmaat
  Op een trommel voor vaste nootjes de afstand tussen twee horizontale rijen gaatjes.
• trommelspeelwerk             zie speeltrommel.
• tuimelaarsysteem             Zie de afbeelding.
• tuimelklepel
  Een nauwelijks nog gebruikt systeem waarbij de klepelsteel van een klepel rechtstreeks op de tuimelaaras is gemonteerd. Daarmee vervalt de horizontaal lopende klepeldraad. Zie de afbeelding.
• tweetje         zie vast nootje.

U                            x

• uitbreken     zie uitlopen.
• uitdraaien
  Op een draaibank of carrouselbank een klok aan de binnenkant plaatselijk verdunnen teneinde de juiste toonstructuur te realiseren.
• uitklinktijd
  De tijd in seconden die een partiaal, in het bijzonder de grondtoon, te horen is. Gewoonlijk wordt deze op het gehoor vastgesteld door dichtbij de faussure naar de klok te luisteren. Een vuistregel zegt dat de uitklinktijd van de grondtoon minstens 0,7 maal de doorsnede in centimeters moet zijn. In wetenschappelijk onderzoek wordt de uitklinktijd gedefinieerd als de tijd waarin de geluidssterkte met 60 dB is afgenomen.
• uitlopen
  Het weglopen van het gesmolten brons uit de gietvorm, bijvoorbeeld door een breuk in de vorm of omdat de mantel door het vloeibare brons omhoog wordt gedrukt.
• uitwas
  Een verhoogde onregelmatigheid op de klokkenwand. Soms kan deze vermengd zijn met vormmateriaal. Zie afbeelding.
• uitwendige demping               
  Ook wel akoestische demping genoemd. De afname van de trillingsenergie als gevolg van het afstralen van het geluid.
• uitwendige stemming
  De onderlinge stemming tussen de klokken van een beiaard of gelui.
• undeciem
  Een partiaal die een octaaf plus een kwart boven de slagtoon ligt. Er zijn twee undeciemen. Zie octaafklok.

V                                 

• vallende klepel           zie krukluidas.
• valse klok
  Een stadium in het vormproces waarin een exact model van de te gieten klok wordt gemaakt in leem of zand met daaroverheen was en wassen letters en ornamenten.
• vast nootje
  Een nootje dat in tegenstelling met het schuifnootje slechts voorgeschreven posities op de speeltrommel kan innemen. Een trommelmaat wordt doorgaans met acht vaste nootjes overbrugd. Die op de eerste tel heet een eentje, op de tweede tel een tweetje enz. In de afbeelding zijn de acht verschillende vaste nootje gegeven.
• vast punt         zie broeksysteem.
• verdeelschijf
  Wanneer tijdens het versteken de speeltrommel voor schuifnoten handmatig wordt doorgedraaid, kan de beiaardier op de verdeelschijf zien hoeveel maatdelen hij de trommel verdraait. De afbeelding geeft een van de uitvoeringen van een verdeelschijf.
• verloren tuimelaar
  Een tuimelaaras met twee horizontale armen aan dezelfde zijde waarvan een over de as verschuifbaar is. De verloren tuimelaar heeft tot doel om de verticale draad die vanaf de speeltrommel omhoog komt, recht onder de speelhamer te brengen (afbeelding). Het systeem wordt niet meer gebruikt.
• verloren was-methode
  Ook wel cire perdue-techniek genoemd. Een vormmethode waarbij het te gieten voorwerp in was wordt gemodelleerd waarna het vervolgens in vuurvast materiaal wordt ingekapseld. Na verharding wordt de was eruit gesmolten. In de aldus ontstane holle ruimte wordt het brons gegoten.
• verpikken
  De klavier- of klepeldraad in een ander gaatje van de tuimelaar bevestigen.
• verschuifbare noten           zie schuifnootje.
• verschiltoon
  Subjectieve toon met een frequentie die gelijk is aan het verschil in frequentie tussen twee sterk klinkende tonen.
• versteeklat
  Deze wordt vóór de speeltrommel gelegd teneinde te zien welke trommelbaan bij welke speelhamer behoort.
• versteken                                 x
  De nootjes in een andere configuratie op de speeltrommel bevestigen ten behoeve van een andere melodie.
• versieringsmatrijs
  Houten of metalen matrijs waarin de versiering in negatief is uitgesneden zodat de wasafdrukken die daarin gemaakt worden, positief tevoorschijn komen.
• vervangingslegering
  Een goedkope en gemakkelijk verkrijgbare legering die de kwaliteiten van het klokkenbrons evenaart. Ondanks vele pogingen is een dergelijke legering nooit gevonden.
• viertje           zie vast nootje.
• Vlaams pedaal
  Pedaal waarvan het draaipunt aan de achterzijde van het klavier ligt, dus vóór de speler.
• vlamoven                                         
  Een smeltoven waarin door de smelthaard vlammen wordt geleid die het gewelfvormig plafond dusdanig verhitten dat het brons door stralingswarmte gaat smelten. De brandstof kan zowel hout als olie zijn. De met hout gestookte vlamovens werken gewoonlijk op natuurlijke trek. De afbeelding toont een oliegestookte vlamoven in twee doorsneden.
• vliegende klepel        zie rechte luidas.
• vloeimiddel             zie flux.
• voorslag                   
  Een reeks klokken met een omvang van minder dan 1½ octaaf waarop doorgaans alleen maar automatische muziek ten gehore wordt gebracht.
• vormstift
  Een dunne ijzeren stift met een lengte van minder dan tien centimeter waarmee een los vormdeel wordt vastgezet.
• vormplaat of vormtafel
  Een ronde ijzeren schijf waarop als ronddraaiend de vorm gemaakt wordt. De sjablone is in dat geval vast opgesteld, terwijl de vorm ronddraait.
• vrijvallende speelhamer
  Een speelhamer die, na opgelicht te zijn, wordt losgelaten en vervolgens door zijn eigen gewicht tegen de klok slaat.

W                                   

• wanddikte
  De dikte van de klokkenwand, gewoonlijk als gemiddelde flankdikte.
• waterkering             zie domperrek.
• windpijp
  Een smal verticaal kanaal op het hoogste deel van de gietvorm waardoor de (brandende) gassen kunnen ontsnappen die tijdens het gieten in de vorm ontstaan.
• wisselluiden
  Volgens bepaalde patronen (wiskundige permutaties) een reeks luidklokken of handbellen steeds weer iets anders laten klinken door bijvoorbeeld telkens twee klokken in de volgorde van aanslag te verwisselen.
• wolfskwint
  In de middentoonstemming de oneigenlijke kwint gis - es die 42 cents te klein is en eigenlijk een verminderde sext is. Op een orgel geeft dit aanleiding tot ernstige zwevingen; vandaar de naam.

Z                       

• zandstralen
  Onder hoge druk zandkorrels tegen een klok spuiten waardoor die van ongerechtigheden kan worden ontdaan, bijvoorbeeld restanten vormmaterialen. Met het oog op de gevaren voor de gezondheid is zand tegenwoordig verboden en wordt staal gebruikt.
  Zie ook staalstralen.
• zestiende van een halve toon
  Verouderde eenheid voor het meten van toonafwijkingen. Eén zestiende staat gelijk aan   6¼ cent.
• zwarten
  Grafiet of gezeefde as, aangemaakt met water of bier, met een penseel op de vorm aanbrengen. Zie ook deklaag.
• zweving
  Het enigszins in toonhoogte en toonsterkte op- en neergaan van twee dicht bij elkaar liggende tonen, bijvoorbeeld twee grondtonen als gevolg van een asymmetrie in de omtrek van de klok. De bovenste tekening geeft de trillingsvorm waarbij de asymmetrie in een buik ligt; in de onderste tekening ligt deze in een knoop.
• zwevingsvrij punt
  Een punt in de omtrek van de slagring waar de klok kan worden aangeslagen zonder dat de desbetreffende partiaal zweeft.